Wykonawcy: Bożena Betley - sopran, Feliks Gałecki - baryton, Orkiestra i Chór Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie, dyryguje Jan Krenz, Kraków 15 VI 1974
Wykonawcy: Bożena Betley - sopran, Feliks Gałecki - baryton, Orkiestra i Chór Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie, dyryguje Jan Krenz, Kraków 15 VI 1974
Wykonawcy: Bożena Betley - sopran, Feliks Gałecki - baryton, Orkiestra i Chór Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie, dyryguje Jan Krenz, Kraków 15 VI 1974
{/slider}
{slider=II Symfonia - "Symfonia pieśni". Finale /fragment/}
Wykonawcy: Bożena Betley - sopran, Feliks Gałecki - baryton, Orkiestra i Chór Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie, dyryguje Jan Krenz, Kraków 15 VI 1974
{/slider}
II Symfonia – Symfonia pieśni
II Symfonia – Symfonia pieśni
II Symfonia – Symfonia pieśni
II Symfonia – Symfonia pieśni
II Symfonia – Symfonia pieśni
Dzieło jest ukoronowaniem zainteresowań folklorystycznych Kazimierza Serockiego, a w tym jego fascynacji autentyczną poezją ludową. Pierwotnie była to kompozycja pięcioczęściowa na chór i orkiestrę, i została w tej wersji prawykonana 11 czerwca 1954 roku. W 1958 roku kompozytor sporządził nową wersję: usunął finał i przeniósł na jego miejsce pierwotną część pierwszą, dokonał poprawek w instrumentacji i wprowadził w kilku miejscach głosy solowe (partie sopranową i barytonową). W tej postaci dzieło zostało wykonane 25 czerwca 1959 roku.
To jedno z najlepszych dzieł w całej wczesnej twórczości Serockiego. Jest świadectwem wielkiej inwencji melodycznej kompozytora, pomysłowości rytmicznej, świetnego rzemiosła kompozytorskiego (instrumentacja!) i szczególnej umiejętności artystycznego przetwarzania folkloru.
Pięcioczęściowa (Espozisione – Arioso – Scherzo – Quasi variazioni – Finale) kompozycja powstała w 1953 roku, choć pozostaje dziełem programowym związanym z tematyką wiejską, rożni się zatem znacznie od tego, co znamy dziś jako „Symfonię pieśni” Serockiego. Przy okazji pierwszej konfrontacji z publicznością utwór ten nazwany został przez Tadeusza Marka „symfonią chłopską” oraz zaanonsowany jako obraz „życia chłopa polskiego w wiekach niewoli pańszczyźnianej”. Marek „zareklamował” też dzieło Serockiego jako wyrafinowaną artystyczną próbę ukazania „przyczyn krzywdy chłopskiej”, podkreśloną gorącą temperaturą wyrazową i dramatyzmem muzyki.
Rzeczywiście, następstwo części układa się tu w logicznie i dramaturgicznie umotywowaną sekwencję. Uwydatnia ona różne aspekty ciężkiego losu chłopów, a zatem pracę bez wytchnienia od świtu do zmroku, biedę i głód, a nade wszystko – przekazuje wynikającą z poczucia krzywdy ideę protestu i odwetu wobec panów-ciemiężycieli („Ze wsi, z borów, na rozstaje / Steckom, drogom, kaj kto może / Od roboty ekonuma / I od sochy, jeśli orze / Do buntu, do czynu”), która z wielką siłą manifestuje się w ostatniej – nieobecnej już w drugiej wersji II Symfonii – części.
W swym pierwotnym kształcie dzieło Serockiego nie spotkało się jednak z przychylnym przyjęciem. Najsurowszym jego krytykiem był Jerzy Broszkiewicz, który w 1954 roku na łamach „Przeglądu Kulturalnego” niemal zmiażdżył kompozytorską koncepcję „monumentu za wszelką cenę” osłabiającego realnie wymowę części finałowej, oddając zarazem sprawiedliwość lśniącym w melodyce Symfonii „kryształom czystego piękna”. Późniejsze ingerencje kompozytora w materię dzieła zdają się być – przynajmniej w części – reakcją na ten pamflet. Wprowadzając do utworu głosy solowe zniwelował bowiem Serocki zauważone przez Broszkiewicza „psychologiczne nieprawdopodbieństwa”, a usunąwszy finał zasadniczo zmienił zakres „ludzkiej prawdy”, której dzieło miało być nośnikiem.
W swej czteroczęściowej wersji II Symfonia nie jest już bowiem nośnikiem zideologizowanych treści chłopskich. Opiera się na tekstach ludowych dotyczących, w kolejności: miłosnych skarg chłopca i dziewczyny („Kunie, moje kunie, niedola mi sroga, już mi się zarosła do dziewczyny droga" w Arioso), obrazu ludowego wesela („Wesele, wesele, oj, jedzie wesele" – Scherzo), kołysanki („Oj, lulajże lulaj, moje małe dziecię" – Quasi variazioni) oraz pracy przy żniwach („Kośniki stoją, łąki się boją" – Finale). Muzyka Serockiego nie zawiera przy tym cytatów ludowych melodii, lecz jest w całości produktem twórczej inwencji kompozytora.
Zasadniczo rzecz biorąc II Symfonia pozostaje jednak reprezentatywnym dowodem fascynacji kompozytora poezją ludową i jego szczególnej postawy wobec folkloru, czy też szerzej – wobec stylu narodowego w muzyce. Styl ten zdefiniował Serocki poniższymi słowami w jednej ze swych publicznych wypowiedzi z 1953 roku:
Jedną z najważniejszych cech stylu narodowego jest to, co nazywamy klimatem i co jest wyczuwalne, jakkolwiek trudne do sformułowania. Biorąc za przykład klimat Ballad Chopina, Stabat Mater Szymanowskiego czy klimat utworów Bartóka – dochodzi się do zrozumienia, że nie wystarczy używać folkloru jako środka warsztatowego, ale trzeba go zgłębić i nasycić się nim tak, by stał się naturalnym środkiem wyrazu kompozytora. Można opanować język przez wyuczenie się słownika i gramatyki, ale można też myśleć w danym języku i wtedy tłumaczenie staje się zbędne. Trzeba opanować istotę folkloru tak, aby się nim myślało, wtedy stanie się on naturalnym środkiem wyrazu.
{slider=Źródła:}
Tadeusz A. Zieliński, O twórczości Kazimierza Serockiego, Kraków 1985.
Jerzy Broszkiewicz, Cena ludzkiej prawdy, „Przegląd Kulturalny” 1954 nr 26.
Stefania Zacharzewska [oprac.], Plenarne zebranie Zarządu Głównego ZKP, „Muzyka” 1953 nr 5–6, s. 93
