Musica concertante

Musica concertante na orkiestrę kameralną (1957–58)

{slider=Musica concertante na orkiestrę kameralną /fragment/}

Wykonawcy: Orkiestra Kameralna Filharmonii Śląskiej [w Katowicach], dyryguje Andrzej Markowski, „Warszawska Jesień” 03 X 1958

{/slider}

Musica concertante na orkiestrę kameraln...

Dzieło powstało w bezpośredniej reakcji na idee propagowane podczas Międzynarodowych Wakacyjnych Kursach Nowej Muzyki w Darmstadtcie, w których Serocki uczestniczył po raz pierwszy w 1957 roku. Bardzo atrakcyjna wydała mu się wówczas idea „traktowania liczb jako elementu formotwórczego". Jednocześnie był jednak dosyć sceptyczny w stosunku do mechanizmów techniki serialnej, które stały – jego zdaniem – w sprzeczności z prawami percepcji. W Muzyce koncertującej przedstawił zatem rozwiązanie będące swego rodzaju polemiką z wzorcami darmsztadzkimi. A utwór – dedykowany Stanisławowi Wisłockiemu − prawykonano na kursach letnich w roku następnym (1958).

O swej kompozycji sam Serocki tak mówił podczas wykładu w Essen w 1965 roku:

Zbudowana z siedmiu krótkich części, przy czym każda część ma inną obsadę instrumentalną, kompozycja za podstawową ideę ma inwersję wszystkich parametrów, od najmniejszych komórek formalnych po formę całościową. [...] Druga część przeznaczona jest na flet piccolo, wibrafon, 5 bloków chińskich i 2 harfy, przy czym harfy stłumione przez mały pasek bibuły skrzyżowany między strunami, przywołują barwę klawesynu. Część trzecia skomponowana jest na mały zespół smyczkowy, gdzie skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy występują w roli kwartetu smyczkowego. Część czwarta, która grana jest przez prawie wszystkie instrumenty (4 dęte blaszane, 2 harfy, smyczki i perkusyjne) tworzy punkt kulminacyjny dzieła.

Zasada inwersji, o której wspomniał kompozytor, dotyczy w najogólniejszym sensie symetrycznych relacji pomiędzy częściami, następującymi po lewej i prawej stronie osi wyznaczonej przez część centralną, czwartą. Serocki stosuje tu też przemyślaną, lustrzaną dyspozycję postaci serii i ich transpozycji. W częściach skrajnych (pierwszej i siódmej) prezentowane są postaci oryginalne (O) i raki (R) serii podstawowej w różnych transpozycjach i w odwróconej kolejności (w cz. I: O + R, w cz. VII: R + O), w częściach drugiej i szóstej — na analogicznej zasadzie wszystkie postaci zwierciadlane (rak inwersji (RI) + inwersja (I) + R + O i odwrotnie). Części trzecia i piąta zawierają — odpowiednio — prezentacje raka inwersji i inwersji, które są swym wzajemnym lustrzanym odbiciem w zakresie kierunku interwałów. Natomiast część czwarta zawiera I + RI. Symetrycznie względem części środkowej (na 5/8) rozmieszczone są też w Muzyce koncertującej Serockiego metra. W odcinkach skrajnych to 2/4, w części drugiej i szóstej — 3/8, a w trzeciej i piątej — 4/4.

Rytmika, dynamika i artykulacja nie podlegają już tak ścisłej, sformalizowanej dyspozycji. I niezależnie od wszelkich, opisanych tu spekulacji matematycznych, najważniejszą cechą dzieła, jawiącą się w słuchowym odbiorze, jest punktualistyczne rozproszenie materiału dźwiękowego oraz jego wielka „barwność". Przekonawszy się jednak o jałowości metody serialnej, Serocki nigdy więcej do niej nie powrócił, stawiając w zamian na brzmienie i formę.

{slider=Źródła:}

Kazimierz Serocki, Komponisten-Selbstportrait (Autoportret kompozytora), [maszynopis wykładu, Essen 1965], Warszawa, BUW.
Tadeusz A. Zieliński, O twórczości Kazimierza Serockiego, Kraków 1985.

{/slider}

Nuty do nabycia: PWM

FaLang translation system by Faboba